CAMINHA

CINEMA

Cinema + Perto 2017

“Filmes do Costiña”

Apresentação de filmes feitos em A Guarda, Galiza nos anos 20 do século passado

Martes 8 de agosto, ás 22:00 h. no Auditório do Museu Municipal de Caminha

                     

Locus Cinemae / Caminha

Recordando a Joaquín García Portela:

fotógrafo e pioneiro do cinema na Guarda

Joaquín García Portela, na súa labor de operador de cabina no Cine-Teatro "Avenida", de A Guarda

Foto: Arquivo Celia e Joaquina Martínez García

 Cando xa se daban por perdidos desde facía polo menos uns 20 anos, ás circunstancias quixeron que os filmes que no primeiro cuarto do século XX fixera Joaquín García Portela (1894-1957) fosen reencontrados a finais do 2014. Son oito rolos de películas de formato 9,5 mm. O achado produciuse fortuitamente, cando dúas das súas netas Joaquina e Celia, e María, unha das súas bisnetas, estaban limpando o faiado da casa. Logo desa boa nova, contactaron con Xurxo González Rodríguez, de Proxecto Socheo, para darlle á coñecer esa boa nova e ver á posibilidade de dixitalizar eses filmes. Este feito foi o detonante para emprender a realización dunha homenaxe para resaltar a súa memoria. Pero convén saber algo máis sobre o autor dese tesouro cinematográfico que ten case un século de antigüidade e para iso haberá que tecer e ordenar os fíos da súa biografía.

Joaquín García Portela, foi fillo de José Bernardo e de Florinda, naturais da Guarda e de Salcidos, respectivamente. Naceu o día 18 de febreiro de 1894, na Guarda, na vivenda familiar sita no número 25 de Solanas.

Foi o primoxénito dos dous fillos que tivo o matrimonio. Cursou súas primeiras letras na escola do gratamente relembrado mestre Manuel Rodríguez Sinde.

Joaquín García foi un fotógrafo autodidacta guardés, coñecido tamén polo sobrenome “Costiña”, herdado de seu padrasto, xa que súa nai casou en segundas nupcias, con un portugués alcumado Costinha. Os seus descendentes tamén levan con orgullo este alcume como homenaxe e lembranza a ese ser humano tan especial, como foi Joaquín García Portela.

Joaquín casou con Florinda Ferreira Portela e tiveron tres fillos: Celia, Consuelo e José. O pequeno, chamado Pepiño no ámbito familiar, faleceu prematuramente, cando contaba so con 13 anos de idade. Esa circunstancia foi, sen dúbida, un dos episodios máis dolorosos na vida do noso protagonista.

Moi afectado polo revés que lle supuxo, tanto para el como para toda á familia, Joaquín García compuxo o seguinte poema de duelo, dedicado o recordo póstumo de José García Ferreira:

Pepiño hijo querido,

tu recuerdo es mi consuelo.

Tienes el alma de ángel

por eso volaste al Cielo.

Si Dios te quiso llevar

fue por alguna razón,

así como te llevamos

todos en el corazón.

Eses versos elexíacos trasladounos a unha lápida temporal que Joaquín García fixo, e que cada ano, nas vésperas do 1º de novembro, colocaba no frontal do nicho familiar, no cemiterio parroquial de Salcidos, onde fora sepultado seu fillo. E alí permanecía esa lápida o longo de todo o mes de defuntos, retirándoa o rematar ese mes, e volvendo a colocala nos anos seguintes.

Joaquín tivo seus estudos fotográficos, primeiro na casa familiar en Laxe Grande e posteriormente na rúa Concepción Arenal, a beira da Praza de Abastos. En ámbolos dous emprazamentos, fotografou a milleiros de persoas de toda condición social, procedentes da Guarda e súa contorna: O Rosal, Oia, Goián,… Fixo fotografías de carnet, vodas, primeiras comuñóns, grupos de alumnos do Colexio dos Xesuitas da Pasaxe (Camposancos), xogadores de fútbol dos equipos da Guarda daquel entón (Deportivo Guardés, Cidadáns, San Lorenzo, …), fotografías de estudo para levar na carteira, postais da Guarda, recunchos da vila guardesa, grupos de persoas disfrazadas polo Entroido, atadeiras reparando as redes, as gamelas que saían “ao axexo”,… Tamén fotografou a Charanga do Tío Remigio e o dirixible do Conde Ferdinand Von Zeppelin, sobrevoando o ceo da Guarda.

Ademais dos traballos habituais dun retratista, Joaquín García tamén fixo fotografías que podemos encadrar no apartado artístico, tendo como modelos, maioritariamente, a súa dona, Florinda, a súas fillas, Celia e Consuelo, e aos seus netos.

Joaquín García Portela foi un home polifacético. Estando solteiro, emigrou a Buenos Aires onde traballou de mecánico. Ao retornar, traballou de latoeiro e, tamén, de chofer. Ao longo de uns 22 anos conduciu o Buick e o Dodge que tiñan a familia de Manuel Otero Lomba “O Potiño” e súa esposa Joaquina Juana Sobrino Alonso. Esta muller foi a madriña das súas fillas polo que no ámbito familiar recibía o denominación cariñosa de Doña Joaquinita. Da óptima relación que tiña con este matrimonio son boa proba seis tarxetas postais, escritas e asinadas por Manuel Otero Lomba, que llas enviou a Joaquín García, desde Madrid, Zaragoza, Barcelona, Valencia e Granada, entre os días 6 de novembro e 10 de decembro de 1929, respectivamente.

Na primeira das tarxetas postais figura o seguinte texto:

“Estimado Joaquín: Ayer por la mañana llegamos sin novedad y continuamos lo mismo. Puedes decirle al amigo Builla que hemos visto el cine hablado y sonoro, resultando una sesión superior. Mañana pensamos salir para Zaragoza. Dile a las muchachas que estamos bien y dale nuestros recuerdos.

Recíbelos tu muy afectuosos de tu affmo. y S.S.

Manuel Otero

Madrid, Noviembre 6 de 1929

Durante 27 anos, Joaquín García Portela foi operador de cinema no Teatro-Cine Ideal. Unha sala que era propiedade de Adolfo A. Builla (referido na devandita tarxeta postal). E posteriormente, desde 1941, foi proxeccionista do Teatro-Cine Avenida. Este traballo o simultaneaba co oficio de chofer. Pero os seus desempeños profesionais non quedaron aí e tamén arranxaba e montaba aparellos de radio e foi pirotécnico, ademais do seu labor arduo como fotógrafo, que exerceu practicamente até seu falecemento. Este feito lutuoso aconteceu na súa vivenda familiar, na rúa Concepción Arenal, da vila da Guarda, o 14 de xullo de 1957.

Se nos detemos na súa traxectoria fotográfica, sabemos que Joaquín García Portela investigou con teima a procura da cor. Como daquela aínda non se inventaran os carretes de cor, compre ter en conta que a verdadeira fotografía en cor xurdiu en 1935, cando Kodak e Agfa, comezaron a vender súas películas con emulsión de tres capas, el mesmo chegou a aplicarlle cor as súas copias fotográficas, empregando anilinas e mesmo pintura ao óleo. Iso acredita que era unha persoa con inquietudes técnicas e de espírito innovador.

Como negativos empregou tanto placas fotográficas de vidro, coa técnica do colodión, como negativos de celuloide. O material mercábao nos establecementos Foto Club e Fotomecánicos, ambos os dous de Vigo.

Ademais do traballo no seu laboratorio, adoitaba lavalas fotografías na Fontiña, de Aldramán, preto das Casetas de Baños, como se lles denominaba popularmente, a aquelas modestas instalacións, pioneiras da talasoterapia no municipio da Guarda, que foron rexentadas, ao longo de varios anos, por Casimiro Vicente Peniza.

Na devandita labor de lavado das fotografías na Fontiña, xa positivadas en papel, o fotógrafo pasaba unhas 2 ou 3 horas. E logo tíñaas 24 horas máis, renovándolles as augas. Posteriormente colgábaas nun cordel, suxeitas con pinzas da roupa, para o proceso de secado, de vagar. Grazas a ese xeito de traballo, totalmente artesanal, súas fotografías aínda se manteñen incólumes hoxe en día.

Joaquín era máis fotógrafo de estudo que de rúa. Para acadar uns óptimos resultados adoitaba retocar. Facíao desde o propio negativo de vidro ou película fotográfica, nun traballo minucioso. No caso dos negativos de vidro empregaba un lapis afiado e acedo, e no caso dos negativos de celuloide, un alfinete. Na fase posterior ao positivado seguía buscando con esmero o mellor dos acabados.

No referente o revelado dos negativos e do papel fotográfico, respectivamente, Joaquín García tiña seu propio método, que por ser moi persoal non imos desvelar, para o control dos tempos necesarios en todo o proceso, segundo ás indicacións do fabricante dos produtos. E os resultados eran óptimos. Celia, a súa filla primoxénita, comentaba sobre o traballa do seu pai que “era tan meticuloso no seu traballo que non se permitía o máis mínimo erro. Ningún detalle que puidera mellorarse o deixaba ao azar”.

No libro Antes e agora. Unha visión de como era a vida en Galicia hai 60 anos (A Guarda e Caldas de Reis) vista por un neno e contada por un vello, de Emilio Rolán Mosquera, hai unhas páxinas, concretamente ás correspondentes o capítulo XVIII, titulado “As fotos”, onde o autor evoca a figura de Joaquín García aínda que non o chega a identificar, quizais porque daquela, sendo un rapaz, non sabía seu nome, e faino do seguinte xeito:

“Xa sei que tedes montóns de fotos e que non che preocupa que che fagan ou non fotos nun momento determinado: telas de cando eras pequeno, de diversas etapas do crecemento, dos “cumpres” cos teus amigos, do cole, das festas, con teus pais, cos avós, en aquel viaxe a Barcelona, etc., etc., tes montóns. Ademais telas todas a cores, algunhas chas deron, outras imprimiunas teu pai dende o ordenador en diversos tamaños, tes fotos dos teus amigos, incluso fotos dixitais que envías polo Natal os teus primos de América e sabes que no ordenador podes ver fotografías de moitos momentos da túa vida. Ata pode que teñas algunha foto colgada en Internet por calquera motivo. Tamén ves que calquera persoa que vai de viaxe leva unha cámara dixital e fai montóns de fotos sen problema ningún.

Ben, xa sabes que a fotografía é un invento moderno. Seguramente viches nos libros ou nalgún museo cadros dos reis de séculos anteriores. Sabes tamén que, como entón non había fotos, os reis e os grandes personaxes gardaban as súas imaxes grazas a que un pintor facía aqueles retratos ao óleo que se conservaban durante séculos.

Pero a miña infancia é un período entre esa época, en que non había fotos, e a actual, na que as fotos son algo común de cada día e fanse con facilidade. Preguntácheste algunha vez como era, con relación a fotografía, aquela época intermedia da miña infancia e un pouco antes ou un pouco despois?

Cando eu era neno xa existía a fotografía pero a xente non tiña cámaras. Había un fotógrafo no pobo, e facer fotos era a súa profesión, vivía diso, e o que quixese facer un retrato tiña que ir a súa casa. Aí tes outra profesión que ten mudado moito.

Vouche contar un día no que nos fixeron unha foto aos meus irmáns e a min. Empezamos levantándonos moi cedo; despois toda a familia dedicouse a poñernos guapos, lavándonos repetidas veces e vestíndonos cos mellores traxes. Peiteáronnos moi ben, consultándose uns cos outros en col de se había que pór o pelo máis adiante ou non. Por fin chegaron a un consenso sobre o noso aspecto a saímos da casa. Tivemos que andar un bo rato e sempre nos ían dicindo:

-Coidado, non corrades, non toquedes nada nin vos toquedes a cabeza, mira que levamos toda a mañá arranxándovos.

Por fin chegamos a casa do fotógrafo, polo camiño das Casetas, unha zona preto do mar, fronte ó peirao, onde se tomaban baños de auga con algas.

Chamamos, recibíronnos, dixemos ó que íamos e esperamos un pouco. Por fin apareceu o fotógrafo secándose as mans cunha toalla, facendo unhas reverencias de “salutación” e estreitando a man dos nosos acompañantes. A nós, os rapaces, limitouse a acariñarnos a fazula (o pelo, probablemente non quixo tocalo pois supuxo que xa viña preparado para a foto...!). E pasounos a sala onde tiña o aparello de facer os retratos.

Este non me impresionou, era coma unha caixa grande, aparentemente de madeira, sobre unhas patas longas, que tiña por diante como un miradoiro tapado con algo que máis ben parecía un vasiño de metal ou de cartón, e por a parte de atrás había unha tela, coma unha manta que lle colgaba. Alí, baixo da manta, introducía as mans o fotógrafo para preparar as cousas e de vez en cando a cabeza (probablemente cando quería ver se estaba todo ben). Polos arredores tamén tiña caixas con cristais rectangulares, moitos deles con figuras en negativo. O misterio estaba debaixo da manta: alí preparaba as cousas, metía e sacaba materiais que parecían como uns recipientes con líquidos e tamén cristais; coido que estes cristais tiñan unha cuberta especial feita cunha pasta química que cambiaría de cor cando a luz lle dese (isto contáronmo máis tarde). En medio dun gran silencio foise preparando a foto e dando comezo ó misterio de aquel acto case milagroso de conseguir reter, fixada nun papel, unha imaxe das persoas que tiña enfronte. Aos rapaces (que éramos as persoas a fotografar) íamos onde nos mandaban e puxéronnos diante da máquina aquela. Logo o fotógrafo veu cara á nos e nos foi colocando, uns de pé, o outro sentado, mirando a un lado ou para outro..., as mans así..., este pé para este lado..., ata que o cadro que formabamos debía resultar equilibrado e axeitado, segundo a súa opinión; despois dunha primeira colocación, o fotógrafo afastábase, movía un pouco a cabeza de lado, quizais para ver a escena dende outro punto de vista... e de novo achegábase e cambiábanos un pouco a posición dunha man ou da cabeza. Despois, volvíase a chegábase ata a cámara, metía a cabeza por debaixo da manta e observaba un rato. A continuación, saía de novo e volvía a movernos outro pouco. Retrocedía e observábamos de lonxe con ollo crítico. Chegaba, unha vez máis, ata a cámara e o obxectivo, e revisaba os últimos detalles. Daba un derradeiro toque ao material fotografiable que formábamos meus irmáns máis eu e, finalmente, pareceu como que quedou satisfeito. De modo que se volveu a cámara e colocouse moi teso, mentres mantiña un brazo por debaixo da manta e con outro suxeitando a cuberta do obxectivo, díxonos:

-Atención, todos quedos durante un momento!

Todos mirabámoslle con atención sen pestanexar (o que coido que era moi necesario, e xa nos aleccionaran previamente “non vos podedes mover nada, nada”) e entón coa man, retirou o tapón da cámara, contou lentamente “uno, dous, tres”, e xa está. Xa te podías mover. Todo o mundo deu un suspiro de alivio (ou de osixenación, forzados pola apnea durante o tempo da foto). Mentres tanto, a nosa nai ou a nosa tía preguntáronlle ao fotógrafo.

-Que? Haberá saído ben?

O fotógrafo puxo cara interesante e murmurou mantendo o suspense:

-Imos ver... imos ver...

E empezou a mesturar líquidos e a mover cousas, metendo a man detrás da manta da caixa de madeira e revolvendo un pouco por alí, terminando por sacar un cacharro con líquido que levaba unha placa dentro que púxoo debaixo da caixa cuberto con outra tapadeira e dixo:

-Hai que esperar 20 minutos. Volvede para entón por ser hai que repetila.

Así que a nai a maila tía ou quen fose que nos acompañaba, explicou:

-Ben, saímos un pouco a rúa porque estes rapaces non hai quen os teña quedos. Volvemos nun rato.

Claro, había que esperar, porque se non saíra ben había que repetir. Para iso era conveniente que, xa que víramos cos traxes novos e moi ben peiteados, non nos descompuxésemos, por iso dábannos novas ordes.

-Baixar a escaleira a modiño e na rúa non quero que corrades nin que vos pelexedes.

A continuación, sometéronnos a un duro marcaxe para conseguir ese obxectivo. Por fin, xa cansos, despois de 20 minutos nos que case non nos deixaron facer case nada, volvemos a subir e novamente lle preguntaron ao fotógrafo:

-Que? Xa se sabe como saíu?

E o fotógrafo volvía coa súa santa parsimonia:

-Imos ver... imos ver...

Enredou un pouco co líquido e finalmente, ante nosa expectación levantou un pouco o cristal, examinouno para el mesmo durante uns segundos, sorriu abertamente e despois dixo con ton triunfal:

-Está moi ben. Poden vir a buscala dentro de unha semana.

Miña nai e miña tía respiraron aliviadas e regresamos a casa.

Total: toda a mañá para prepararnos, ir a casa do fotógrafo, facer a foto e voltar. E aínda había que volver dentro dunha semana para recoller a ansiada imaxe en branco e negro, xa seca, en papel cartulina, recortada, cos bordes dentados (como se estilaba entón) e conseguir dúas copias ou tres. Pagábase o traballo e listo. Unha copia quedaba na casa (aínda a teño), a outra envíase á familia de Caldas de Reis e a outra ós familiares de América, que aínda non nos coñecían.

-Que che parece este proceso, rapaz? Ten moito que ver co que facedes hoxe? Levantar unha cámara dixital, disparar con todo automatizado e vela foto ao momento. E, ademais, despois, máis tarde, podes pasala ao ordenador para vela en pantalla grande e, finalmente, imprimila a cores se queres. A que é un cambio brutal?”

        

Ese interesantísimo e pormenorizado relato foi feito polo médico pediatra, biólogo, malacólogo, escritor e pintor guardés, Emilio Rolán Mosquera. Agradecemenos enormemente este testemuño e a súa desinteresada colaboración connosco. O fotógrafo do que escrebe o Dr. Rolán é sen ningunha dúbida Joaquín García Portela. Nesa lembranza reflicte en síntese, como era seu perfil humano e o xeito de proceder no seu traballo fotográfico.

Asemade queremos transcribir unha síntese da referencia oral que no pasado mes de febreiro de 2016 lle fixo María del Rosario Álvarez Sobrino, a Joaquina, unha  das netas do fotógrafo. Segundo seu testemuño, seus pais e ela mesma, estiveron con Joaquín García, en varias ocasións, para facerse fotografías. Rematada á labor inicial do retratista, sentábanse a conversar, porque “(...) ao teu avó Joaquín –díxolle María del Rosario a Joaquina– gustáballe moito conversar coa xente. Era unha persoa moi dialogante. E ademais, á xente tamén lle gustaba escoitalo a el. Iso facíao non so connosco, senón con outras persoas”. María del Rosario Álvarez, continuou a súa lembranza: “cando ían persoas adultas cos seus fillos, despois de facerlles ás fotografías, ás persoas maiores íanse e os nenos quedábanse co fotógrafo, escoitándoo como lles contaba cousas. Joaquín García era moi bo, cariñoso e sensible. Tiña unha educación exquisita i era moi delicado. Gustáballe moitísimo ler”.

O noso fotógrafo tiña varias cámaras fotográficas, entre elas, no seu estudo, unha gran cámara clásica, de madeira, con mecanismos basculantes e obxectivo de latón, que, logo da súa xubilación, cedería o fotógrafo José Gardeázabal Rivas. Tamén tiña unha Zeiss Diax, fabricada en Alemaña por Walther Voss; unha Kodak de fol, fabricada en EE. UU. e unha Zeiss Ikon 4 x 6 réflex, tamén de fol, fabricada igualmente en Alemaña. Asemade, contaba cun trípode de madeira, para fotos en exteriores. El mesmo preparou varios accesorios, incluso ampliadoras horizontais, cámaras de estudo e unha positivadora que aproveitaba a iluminación natural, a través dun espello, que situado preto da fiestra, introducía a luz no seu estudo fotográfico.

Tiña tamén unha cámara e un proxector, do sistema de cinema mudo en casa Pathé Baby, fabricados por Pathé Frères, en París (Francia). Como cineasta amadorista, foi pioneiro da chamada Sétima Arte no pobo da Guarda. Nos anos 1926 – 1930, fixo varias películas de cinema mudo, que logo proxectaba no seu fogar cos seus familiares. Neses filmes ás protagonistas principais son súas fillas Celia e Consuelo que, aínda sendo daquela moi noviñas, atenden ás indicacións que desde detrás da cámara lles fai seu pai. Como comprobamos logo da dixitalización levada a bo termo en 2015, os filmes conteñen pequenas historias guiadas polos intertítulos, con imaxes dunha tenrura sen igual, sobre de todo porque cos seus sorrisos, as pequenas transmiten un mundo de simpatía e de agarimo.

Hai tamén imaxes que non teñen carácter familiar, que reflicten persoas e actividades moi heteroxéneas (atadeiras, pescadores, procesión da Virxe da Guía, Romaría de Santa Trega), varios lugares do termo municipal da Guarda (Sucampo, Sete Camiños, Barrio Novo, O Castro, ...), e mesmo de Vigo (do porto do Berbés). Senón fora por esa labor oportunamente desenvolvida por Joaquín García Portela e que súa familia soubo conservar ese patrimonio documental, perderíase unha parte da nosa memoria colectiva como pobo.

Varios anos despois do seu pasamento, seus netos farían partícipes do desfrute desas películas os rapaces do barrio da Rúa Concepción Arenal, que as visionaban no “Cuarto Novo”, como sempre lle chamou á familia, onde Joaquín tivera seu estudo fotográfico.

A súa actividade artística non remataba coa fotografía e tamén pintou cadros ao óleo. A súa filla Consuelo García Ferreira conserva un autorretrato, en miniatura, de seu pai, formato ovoide (13,7 x 10,3 cm), asinado por el, en data 25 de maio de 1916, e un Cristo xacente, dun tamaño de 24 x 10cm, datado en 1921.

Joaquín García Portela era unha persoa afable, sosegada e de bo talante, e o mesmo tempo, ávido de acadar novos coñecementos. “Se houbese moitas persoas como el, non habería guerras”, referiunos en máis dunha ocasión o seu xenro Jesús Martínez Ramírez, quen tamén chegou a colaborar co motivo dalgún encargo fotográfico que requiría facer un desprazamento fora da vila da Guarda.

Enrique Vicente García, neto de Joaquín García, lembra que “(...) o noso avó Joaquín era un home de paz, tranquilo. Ainda que, ao mellor, de cando en vez, dicía un chiste.

Gustáballe moito escoitar na radio Recuerdo florido (...)”. Ese tema musical, coñecido tamén como Souvenir fleuri, é un vals de Rafael Rossi (1896–1982), bandoneonista, director e compositor arxentino.

Joaquín García tamén era unha persoa moi respectuosa cos animais. Nunha ocasión, saíron a dar un paseo el e seu xenro, Jesús. Cando chegaron á fonte e lavadoiro dos Casás, detivéronse a descansar, sentados nunha pedra que alí había. Nun intre dado Joaquín viu unha ra no pavimento da estrada e vendo que desde As Loucenzas viña un vehículo en dirección á vila da Guarda, apartou a ra para que non fose atropelada polo automóbil.

Era incapaz de ver sufrir tanto as persoas como os animais. A súa familia lembra que non lle gustaba estar na casa o día da matanza do porco. Por iso, antes de dar comezo ás tarefas habituais nesas datas, Joaquín collía súa cámara e saía cos seus netos, a facer fotos por varios lugares do entorno da Guarda, como os muíños de vento, a Casa de Baños, Fedorento, A Ribeira,… Non quería escoitar os gruñidos do probe animal.

Dentro da súa modestia Joaquín García era unha persoa culta. Relacionouse, sobre todo, por razón da súa dilatada labor como chofer privado do indiano guardés Manuel Otero, con persoas que frecuentaban o Gran Hotel de Mondariz Balneario, un establecemento dos máis selectos, non só de Galicia, senón de todo o estado español. Un lugar cun ambiente de encanto, tradición, acougo e luxo, que era encontro de artistas, políticos, pensadores ou persoas especiais, como Emilia Pardo Bazán, Castelao, Wenceslao Fernández Flórez ou a Infanta Isabel de Borbón, entre outras.

Asemade, Joaquín García tamén tivo moita relación tanto profesional como persoal, con Prudencio Vicente Vicente, tamén fotógrafo, director de Casa Táboas, un dos establecementos máis importantes da Guarda, con moito traballo no taller tipográfico (imprenta) e papelería, ademais doutras actividades mercantís. Proba diso e que na Tipografía La Concepción, propiedade de Vicente Vicente Táboas, e situada na Praza de Ignacio Sobrino, nº 6, imprimíase o semanario La Voz del Tecla (1911-1920), así como postais do Monte Santa Trega, folletos, facturas, etc..

Joaquín García, sabía ler e escribir. Por certo, con unha fermosa caligrafía. Compre relembrar que saber ler, escribir, e as “catro regras”, é dicir; sumar, restar, multiplicar e dividir, aínda sendo hoxe en día moi elemental, daquela non toda a cidadanía tiña eses coñecementos. De tal xeito que por aquel entón era moi alta a porcentaxe de analfabetismo total existente, non so no municipio da Guarda, senón en todo o estado español.

Ademáis, Joaquín García posuía carnet de conducir e dispuña de aparello de radio na súa casa, polo cal pagaba o correspondente imposto como usuario de receptor de radio, estando o día das informacións nacionais e internacionais.

Era unha persoa sobria, tanto na comida como na bebida. Gustábanlle os dátiles, e por iso ese froito da palmeira datileira, non faltaba na mesa de cada Nadal da súa familia. Costume que coma homenaxe a súa lembranza, continuaron súa filla Celia e seu xenro Jesús. E hoxe en día, súas netas Joaquina e Celia, conservan esa tradición familiar.

Como fotógrafo non era unha persoa aferrada os cartos, xa que Joaquín, mesmo adoitaba non cobrar algúns traballos, sabendo da carencia de medios económicos de algunhas persoas humildes. Seus familiares referíronnos que nunha ocasión, entre outras moitas semellantes, unha muller de Burgueira pasou a recoller 4 fotos que lle custaban un peso (5 pesetas), é a paisana díxolle a Joaquín: “Non teño máis que catro pesetiñas”. E el respondeulle con toda humildade: “Mira, lévaas e cómpralle pan para teus fillos, que eu aínda teño pan para comer”.

En definitiva, non so foi un fotógrafo que gustaba da súa profesión, senón unha persoa traballadora, sensible e con inquedanzas culturais que deixou gratas lembranzas na memoria de tódalas persoas que o coñeceron.

Ricardo Rodríguez Vicente